ZDERZENIE ELEMENTÓW
Zderzanie elementów z różnych systemów (powinny one być przeciwstawne i zestawialne, a więc na jakimś bardziej abstrakcyjnym poziomie jednolite) stanowi zwyczajny sposób tworzenia znaczeń artystycznych. Na nim opierają się efekty semantyczne typu metafory, stylistyczne oraz inne sensy artystyczne.Aby wyjaśnić czytelnikowi zasadę współod- niesienia różnorodnych elementów, ich konfliktu i jedności na wyższym poziomie, w wyniku czego każdy element w kontekście całości okazuje się zarówno niespodzianką, jak i prawidłowością, podajmy przykład z doskonałej rozprawy czeskiego uczonego Jana Mukarovsky’ego, napisanej około czterdzieści lat temuAnalizując filmy Charlesa Chaplina Mukarovsky wykazał, że u ich podstawy tkwi, znany widzowi wcześniej i przezeń oczekiwany, typ-maska „Charlie”. Niezmienna charakteryzacja i kostium, stałe chwyty w grze aktorskiej; typowe sytuacje fabularne oraz odniesienie do pewnego spoistego typu ludzkiego istniejącego w rzeczywistości — wszystko to pozwala mówić o jedności tej sylwetki i rozpatrywać ją jako jednolitą strukturę artystyczną.